Amagger n tefsut
Ma newwi-d awal ɣef wansayen i nettidir s Leqbayel ad naf mačči d yiwen mačči d sin : aẓeṭṭa, taleɣt, leftil n seksu, amenzu n yennayer, tayerza, lemsil n uqermud, timecreḍt, amager n tefsut.
Awal ihi ad yezzi ɣef wansay-a aneggaru i d-nebder. Dacu i d d anamek n wawal tafsut? Melmi d-tkeččem tefsut ilmend n usezmez n tfellaḥt? Amek i ttmagaren tafsut?
Awala ɣef unamek n wawal “ tafsut”
Tafsut ɣer Yimuhaɣ “ tafsit” , yekka-d seg umyag “ fsu” anamek-is (ldi) ; amedya : fsan yijeğğigen ( ldin yijeğğigrn ) , aya d ayen icudden ɣer wakal ( tafellaht ).
I- Azemz n tefsut ( akud-is )
Tbeddu segmi ara fakken wussan n tegrest icudden ɣer usezmez n tfellaḥt i d-yeqqimen ass-a deg yimi n yimɣaren-nneɣ ; mi ara fakken wussan n umerḍil , timɣarin, aḥeggan , nnisan ad tekcem tefsut, ma nenna-d s leḥsab n wass-a, seg 15 furar alamma d 16 seg maggu.
II- Asfugel n unekcum n tefsut
Amagar n tefsut yemgarad seg temnaḍt ɣer tayeḍ:
1-Igawawen:
Tilawin ttenkarent tafejrit, ttebrazent ixxamen-nsent, tteqqnent lḥenni, sexdament tamtunt, skarayent tamedluḥt, mi ara ɛerkent ad ddment cwiṭ n urekti ad t-sersent ɣef yinyen; ɣef umnar n tewwurt i uɛessas n uxxam. Akken i d-qqarent aya akk d asfillet akken ad yager lxir.
2- Idis n Ssumam
a) Ayen i xeddment lxalat:
Llant tid ixeddmen seksu, ameqful s uderyis d tmellalin ( adergis,
aderyas ).
Aderyis: d yiwen n yimɣi yettaken anzi ɣer tuffalt, yesɛa ajeğğig d awraɣ, iferrawen-is d irqaqen.
Qbel ad d-taweḍ tefsut azal n ddurt, ad ffɣent tlawin ad d-kksent aderyis seg lexla, ad d-rnunt ifer n wayen akk ihuz waḍu ama d amezzir, kalitus, azemmuramadaɣ, axerrub...mi ara d-uɣalent sut lḥerma ar yixxamen-nsent , aderyis-nni ad as-kksent ifer ad d-yeqqim anagar uẓar, ad t-sensent ad ines i yitran . Mi d-yewweḍ lawan , ad sersent taccuyt n waman ad rekkmen akken d yiẓuran-nni n uderyis mi ddzen, ad rnunt ar daxel leḥwal-nni n yimɣan-nniḍen( amezzir, amadaɣ...) qbel ad grent timellalin ar daxel n waman-nni irekmen , ad asen-rnun cwit n waman isemmaḍen akken ur ttruzunt ara tmellalin-nni.
Ad rrent taseksut n seksu iredmen s ufell n tccuyt-nni, ad rnunt kra n yizegza am lbaṭaṭa, zrudya, tifejɣal, lebzel ...ad furen akken d yiẓuran n uderyis. Mi yewwa ad yettwačč. Qqaren-d seksu ner ameqfu ifuren s uderyis ur ilaq ara ad nsew aman deffir-s acku yesduxay, yessemlellay.
Daɣen llant tid yettnawalen irekkmen ( ibawen yewwan deg waman , lḥemz, tajilbant, irden... )
Am akken daɣen anda llant tid ixeddmen arkul ( am uḍemmin ) s yirden yezḍen akked d uxerrub.
Ma d tin yesɛan aqcic ameẓẓyan, tteqqnent-as qeḍran d lḥenni akken ur d-ttqerriben ara waṭṭanen ghur-sen
b) Ayen xeddmen warrac :
Arrac ass n umenzu n tefsut, tteffɣen ɣer lexla akken ad d-kksen ijeğğigen ( ajeğğig irelli i d-yetteffɣen anagar deg tefsut ) , ttawin yid-sen tiquqac ( leḥlawat) daxel n tqecwula, ttawin yid-sen daɣen aɛwin akken ad t-ččen din deg teẓdi , ad tteddun ad cennun ad ttaḍsan.